Verkiezingen 2021: wat zijn de gevolgen voor goede doelen?

Hecht u belang aan het werk en de ondersteuning van goede doelen? Met het invoeren en uitvoeren van wetten en regels vervult de overheid een belangrijke rol bij het geefklimaat in Nederland. Reden genoeg om rekening te houden met dit onderwerp in het stemhokje in maart 2021. Wat staat er hierover in het verkiezingsprogramma van de politieke partijen?

Twee maanden geleden schreef ik een eerste versie van dit blog. In de tussentijd hebben een aantal partijen hun programma aangepast en zijn teksten toegevoegd, aangepast of verwijderd. Voor mij was dit aanleiding om een herziene versie te maken van dit blog.

Het werk en de ondersteuning van goede doelen wordt ook wel filantropie genoemd: vrijwillig particulier initiatief dat primair gericht is op het algemeen maatschappelijk belang. Filantropie gaat concreet om bijdragen in de vorm van geld en tijd, vrijwillig ter beschikking gesteld door particulieren en organisaties en primair gericht op het ondersteunen van algemeen nuttige doelen. (Bron: WRR rapport Filantropie op de grens van overheid en markt). Uit onderzoek van Geven in Nederland blijkt dat de som van alle filantropische bestedingen in Nederland goed is voor € 5,7 miljard (0,8% van het Bruto Binnenlands Product).

Giftenaftrek

De overheid erkent het belang van het particulier initiatief en faciliteert ook het geven aan goede doelen. Met de Geefwet bevordert de overheid bijvoorbeeld het geven aan goede doelen met fiscale aftrekposten en vrijstellingen. Wanneer een goed doel de status heeft van Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI), kunnen giften aan het goede doel aftrekbaar zijn voor de gever en hoeft het goede doel geen schenkbelasting te betalen over de gift.

Alle filantropische bestedingen in Nederland samen zijn goed voor € 5,7 miljard

Daar staat tegenover dat de overheid in toenemende mate voorwaarden stelt waaraan maatschappelijke organisaties moeten voldoen. Om tot betere afstemming van overheidsbeleid op het particuliere initiatief te komen sloot de overheid in 2011 een convenant Ruimte voor geven met de Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie.

De giftenaftrek staat regelmatig ter discussie. De giftenaftrek voor gevers en de vrijstellingen voor goede doelen zijn immers kostenposten voor de overheid. Daar staat tegenover dat goede doelen een bijzondere en waardevolle bijdrage leveren aan de samenleving. Op basis van een eerdere evaluatie heeft de overheid dit jaar bijvoorbeeld met de Fiscale verzamelwet 2021 de aftrekbaarheid van contante giften geschrapt en de voorwaarden voor het verstrekken van de ANBI-status aangescherpt.

Verkiezingen 2021

Het valt op dat lang niet alle partijen een standpunt hebben opgenomen over de bevordering van particulier initiatief. De partijen die dit wel doen beperken zich hierbij over het algemeen tot vrijwilligerswerk en nemen geen standpunt in over het beleid voor ANBI’s of de giftenaftrek.

Hierna zet ik op een rij wat deze partijen over het geven van geld en tijd (in de vorm van vrijwilligerswerk) aan goede doelen hebben opgenomen in hun (concept)verkiezingsprogramma.

In het programma van het CDA (p. 37) staat onder andere: ‘Nederland kent een lange traditie van een stevig maatschappelijk middenveld van eigenwijze en vindingrijke burgers die de handen uit de mouwen steken. De belangrijkste opgave voor de politiek is om de coöperatieve samenleving de ruimte te laten en voorrang en vertrouwen te geven. Dit is van ons allemaal. Vrijwilligerswerk is geen sluitstuk van beleid en eigenaarschap krijg je alleen door verantwoordelijkheid én zeggenschap los te (durven) laten. Wij willen in iedere gemeente een maatschappelijk initiatiefrecht of uitdaagrecht voor burgers die met elkaar een taak - en het bijbehorend budget - van de gemeente willen overnemen omdat ze een beter plan hebben. Gemeenten moeten deze initiatieven faciliteren en voorrang geven boven het eigen beleid. Naast het zorgverlof willen wij een vrijwilligersverlof, waar sociale partners in cao’s afspraken over maken.'

'Wij juichen het toe dat burgers hun eigen verantwoordelijkheid nemen voor het oplossen van maatschappelijke problemen door middel van vrijwilligerswerk en giften aan goede doelen. Bijdragen aan goede doelen, burgerinitiatieven en kerken wordt door een goede giftenaftrek aangemoedigd en goede doelen worden in staat gesteld bijdragen en vrijwilligers te werven onder het Nederlandse publiek’. (p. 49) 'De mogelijkheid van giftenaftrek in het belastingstelsel zal worden gehandhaafd en niet verder worden beperkt. Wel zullen giften uit onvrije landen en voor doelen die tegen de Grondwet of het EVRM ingaan, geen fiscale voordelen meer krijgen’.

In het programma van de ChristenUnie (p. 38) treffen we onder andere het volgende aan: ‘Ruim baan voor burgercoöperaties. Initiatieven in dienst van de gemeenschap verdienen alle ruimte. De gemeenschapskracht mag niet gesmoord worden in een dikke deken van regels, formulieren en controles. Voor dit soort initiatieven komen meerjarig leefbaarheidsfondsen en andere subsidievormen beschikbaar. De overheid laat initiatieven meedenken over de manier waarop ze zich verantwoorden over de besteding van subsidies.'

(p. 44): 'Mantelzorgers en vrijwilligers zijn het onzichtbare goud van Nederland. 40% van de Nederlanders doet vrijwilligerswerk, ongeveer een derde van de volwassen Nederlanders verleent mantelzorg. Er komen meer vrijwilligersloketten, die in een gemeente vraag en aanbod bij elkaar brengen, mensen met elkaar verbinden, vrijwilligersplatforms onder de aandacht brengen, ideeën uitwisselen en steun bieden aan vrijwilligers waar dat nodig is.'

En op (p. 106): 'We bieden ruimte aan particulier initiatief voor een groenere omgeving die door mensen zelf wordt beheerd’.

D66 geeft aan (p.37): ‘We behouden de geefwet, als onderdeel van de giftenaftrek. Hiermee is het aantrekkelijk om kunst te doneren of sponsoren. We gaan de huidige bureaucratie die doneren moeilijk maakt tegen. Het stelsel van giftenaftrek zullen we waar mogelijk verbeteren, zodat donaties van burgers en bedrijven aftrekbaar blijven.'

(p.156): 'Vrijwilligerswerk is een belangrijk onderdeel van de samenleving. Om vrijwilligerswerk te ondersteunen moeten onnodige obstakels worden weggenomen. De overheid moet waar mogelijk de VOG voor vrijwilligers gratis maken en geen belasting heffen als de vrijwilliger een bescheiden vergoeding ontvangt voor het werk’.

Bij GroenLinks zien we in het verkiezingsprogramma (p. 62): ‘Vrijwilligers en mantelzorgers krijgen de waardering die ze verdienen. Er komt een stimuleringsfonds om vrijwilligersorganisaties te ondersteunen en we verhogen de onbelaste vrijwilligersvergoeding. Kleine organisaties die niet in staat zijn hun vrijwilligers een vergoeding te geven, kunnen daarvoor een beroep doen op het stimuleringsfonds. De vrijwilligersvergoeding moet voor iedereen een belastingvrije tegemoetkoming voor onkosten zijn, ook voor mensen met een uitkering via de Participatiewet.'

(p. 72): 'Het budget voor kunst en cultuur gaat omhoog. De verdeling hiervan wordt inclusiever en eerlijker over Nederlandse regio's. Er komt meer aandacht voor talentontwikkeling, jonge makers, popmuziek, en culturele broedplaatsen. Donaties aan individuele makers worden aantrekkelijker gemaakt door giften van de inkomstenbelasting aftrekbaar te maken’.

In het programma van de PvdA staat:
(p. 70): ‘Wij stimuleren vrijwilligerswerk door drempels weg te nemen. Dat kan onder meer door regels te versoepelen voor mensen die nu moeilijker vrijwilligerswerk kunnen doen zoals mensen met een uitkering en asielzoekers’.
(p. 30): ‘De belastingvrije vrijwilligersvergoeding gaat omhoog’.
(p. 95): ‘De Duurzame Ontwikkelingsdoelen, die armoede en ongelijkheid overal ter wereld bestrijden, staan centraal in ons nationale en internationale beleid. We geven meer zeggenschap aan de mensen om wie het gaat. Door meer directe financiering aan zuidelijke organisaties investeren we in eigen kracht. Dat vraagt om extra inzet van onze ambassades en onze maatschappelijke organisaties ter plekke’.

In het programma van de Partij voor de dieren staat:
(p. 83): ‘Er komen mogelijkheden voor het verzamelen van studiepunten met vrijwilligerswerk’.
(p. 84): ‘Er komen strengere onafhankelijkheidseisen bij het instellen van bijzondere leerstoelen die gefinancierd worden door bedrijfsleven of maatschappelijke organisaties en stichtingen’.
(p. 47): ‘De sollicitatieplicht voor 60-plussers wordt afgeschaft en daarvoor in de plaats kan er vrijwilligerswerk, kinderopvang of mantelzorg worden verricht’.

In het p rogramma van de SGP staat onder andere op (p. 146): ‘De fiscale giftenaftrek is een belangrijk instrument voor het stimuleren van vrijgevigheid en liefdadigheid. Op die manier kunnen waardevolle initiatieven in de samenleving worden mogelijk gemaakt. Om dit te stimuleren moet een multiplier van 1,25 in de giftenaftrek ingevoerd worden. Als je bijvoorbeeld 100 euro geeft, mag je 125 euro aftrekken. Dit versterkt de vrijgevigheid. Deze multiplier geldt voor giften aan noodhulp, ontwikkelingshulp en kerken.'

Daarnaast nog dit:
(p. 29): ‘Mantelzorgers en vrijwilligers hebben een groot aandeel in de zorg voor chronisch zieken, mensen met een beperking en ouderen. Zij moeten hiervoor geen fiscale afstraffing krijgen, maar verdienen juist waardering en beloning. De SGP wil in ieder geval een gemeentelijke stimuleringsregeling voor structurele ondersteuning van álle vrijwillige inzet’.
(p. 84): ‘In alle gemeenten zouden erkende vrijwilligersorganisaties, zoals schuldhulpmaatje, voor schuldhulpverlening moeten zijn die zorgen voor coördinatie en deskundigheidsbevordering’.

In het programma van de VVD (p. 31) staat: ‘Dankzij de Geefwet kunnen Nederlanders zelf investeren in de cultuur die zij belangrijk vinden. De afgelopen jaren is Nederlandse cultuur toegankelijker gemaakt. We willen deze lijn doortrekken en verder investeren om cultuur voor een breder publiek toegankelijk te maken. De komende jaren zetten we in op: Betere en meer evenwichtige regionale spreiding als criterium in de toewijzing van Cultuursubsidies. Meer middelen voor het behoud en de ontwikkeling van volkscultuur in het Cultuurparticipatiefonds. Meer tentoonstellen van kunst door lagere drempels om kunstwerken uit depots via bruikleen in andere musea te laten zien. Verruiming van de Geefwet waardoor het aantrekkelijker wordt om culturele ondernemers te ondersteunen’.

Natuurlijk geven wij geen stemadvies, maar ook op het gebied van filantropie valt er iets te kiezen bij de verkiezingen van 2021. Op dit moment is het helaas nog niet helemaal duidelijk wat de exacte standpunten van de verschillende partijen op dit vlak zijn. Het is daarom te hopen dat meer partijen vóór de verkiezingen nog zullen aangeven wat hun visie is op het bevorderen van het filantropisch geefklimaat in Nederland.

Bent u benieuwd naar de standpunten van de politieke partijen over andere onderwerpen?

Geschreven naar de stand van zaken op 8 februari 2021.