Verkiezingen 2021: wat zijn de gevolgen voor goede doelen?

Hecht u belang aan het werk en de ondersteuning van goede doelen? Met het invoeren en uitvoeren van wetten en regels vervult de overheid een belangrijke rol bij het geefklimaat in Nederland. Reden genoeg om rekening te houden met dit onderwerp in het stemhokje in maart 2021. Wat staat er hierover in het verkiezingsprogramma van de politieke partijen?

Het werk en de ondersteuning van goede doelen wordt ook wel filantropie genoemd: vrijwillig particulier initiatief dat primair gericht is op het algemeen maatschappelijk belang. Filantropie gaat concreet om bijdragen in de vorm van geld en tijd, vrijwillig ter beschikking gesteld door particulieren en organisaties en primair gericht op het ondersteunen van algemeen nuttige doelen. (Bron: WRR rapport Filantropie op de grens van overheid en markt). Uit onderzoek van Geven in Nederland blijkt dat de som van alle filantropische bestedingen in Nederland goed is voor € 5,7 miljard (0,8% van het Bruto Binnenlands Product).

Giftenaftrek

De overheid erkent het belang van het particulier initiatief en faciliteert ook het geven aan goede doelen. Met de Geefwet bevordert de overheid bijvoorbeeld het geven aan goede doelen met fiscale aftrekposten en vrijstellingen. Wanneer een goed doel de status heeft van Algemeen Nut Beogende Instelling (ANBI), kunnen giften aan het goede doel aftrekbaar zijn voor de gever en hoeft het goede doel geen schenkbelasting te betalen over de gift.

Alle filantropische bestedingen in Nederland samen zijn goed voor € 5,7 miljard

Daar staat tegenover dat de overheid in toenemende mate voorwaarden stelt waaraan maatschappelijke organisaties moeten voldoen. Om tot betere afstemming van overheidsbeleid op het particuliere initiatief te komen sloot de overheid in 2011 een convenant Ruimte voor geven met de Samenwerkende Brancheorganisaties Filantropie.

De giftenaftrek staat regelmatig ter discussie. De giftenaftrek voor gevers en de vrijstellingen voor goede doelen zijn immers kostenposten voor de overheid. Daar staat tegenover dat goede doelen een bijzondere en waardevolle bijdrage leveren aan de samenleving. Op basis van een eerdere evaluatie heeft de overheid dit jaar bijvoorbeeld met de Fiscale verzamelwet 2021 de aftrekbaarheid van contante giften geschrapt en de voorwaarden voor het verstrekken van de ANBI-status aangescherpt.

Verkiezingen 2021

De meeste politieke partijen hebben hun verkiezingsprogramma voor de verkiezingen in maart 2021 inmiddels bekendgemaakt. Het valt op dat lang niet alle partijen een standpunt hebben opgenomen over de bevordering van particulier initiatief. De partijen die dit wel doen beperken zich hierbij over het algemeen tot vrijwilligerswerk en nemen geen standpunt in over het beleid voor ANBI’s of de giftenaftrek.

Hierna zet ik op een rij wat deze partijen over het geven van geld en tijd (in de vorm van vrijwilligerswerk) aan goede doelen hebben opgenomen in hun (concept)verkiezingsprogramma.

In het programma van het CDA (p. 33) staat: ‘De belangrijkste opgave voor de politiek is om de coöperatieve samenleving de ruimte te laten en voorrang en vertrouwen te geven. Dit is van ons allemaal. Vrijwilligerswerk is geen sluitstuk van beleid en eigenaarschap krijg je alleen door verantwoordelijkheid én zeggenschap los te (durven) laten. Wij willen in iedere gemeente een maatschappelijk initiatiefrecht of uitdaagrecht voor burgers die met elkaar een taak - en het bijbehorend budget - van de gemeente willen overnemen omdat ze een beter plan hebben.

Gemeenten moeten deze initiatieven faciliteren en voorrang geven boven het eigen beleid. Naast het zorgverlof willen wij een vrijwilligersverlof, waar sociale partners in cao’s afspraken over maken. De rijksoverheid geeft het goede voorbeeld door in de cao Rijk een regeling voor vrijwilligersverlof op te nemen. De belastingvrije vrijwilligersvergoeding wordt verhoogd’.

In het programma van de ChristenUnie (p. 19) treffen we onder andere het volgende aan: ‘Meer geven aan meer goede doelen. Particulieren worden voortaan fiscaal niet alleen gestimuleerd om aan ANBI’s te geven, maar ook aan SBBI´s (Sociaal Belang Behartigende Instelling). Bovendien worden - vergelijkbaar met giften aan culturele instellingen - giften aan noodhulp, ontwikkelingswerk en kerkelijke doelen fiscaal aantrekkelijker gemaakt door een vermenigvuldigingsfactor voor particulieren van 1,25 en voor bedrijven van 1,5.’

En op (p. 30): ‘Meer ruimte voor vrijwilligersinitiatieven en integratie-gerelateerde activiteiten in de opvangcentra van het Centraal Orgaan opvang Asielzoekers (COA). (p. 43) Vrijwilligers kunnen een gratis Verklaring Omtrent Gedrag (VOG) verkrijgen. (p. 57) Het doen van vrijwilligerswerk naast een uitkering kan worden gestimuleerd’.

D66 geeft aan (p. 100): ‘Vrijwilligerswerk is een belangrijk onderdeel van de samenleving. Om vrijwilligerswerk te ondersteunen moeten onnodige obstakels worden weggenomen. De overheid moet waar mogelijk de VOG voor vrijwilligers gratis maken en geen belasting heffen als de vrijwilliger een bescheiden vergoeding ontvangt voor het werk’.

Bij GroenLinks zien we in het verkiezingsprogramma (p. 27): ‘Er komt een stimuleringsfonds om vrijwilligersorganisaties te ondersteunen en we verhogen de onbelaste vrijwilligersvergoeding’ en daarnaast op (p. 83): ‘Het aanpakken van de klimaatcrisis en het opkomen voor mensenrechten staan centraal in de visie van GroenLinks op de wereld. Ontwikkelingssamenwerking komt ten goede aan de mensen die dat het hardste nodig hebben. We steunen wereldwijd maatschappelijke bewegingen die opkomen voor natuur en mensen’.

In het programma van de PvdA staat: (p. 70) ‘Wij stimuleren vrijwilligerswerk door drempels weg te nemen. Dat kan onder meer door regels te versoepelen voor mensen die nu moeilijker vrijwilligerswerk kunnen doen zoals mensen met een uitkering en asielzoekers’. En (p. 30) ‘De belastingvrije vrijwilligersvergoeding gaat omhoog’.

(p. 95) ‘De Duurzame Ontwikkelingsdoelen, die armoede en ongelijkheid overal ter wereld bestrijden, staan centraal in ons nationale en internationale beleid. We geven meer zeggenschap aan de mensen om wie het gaat. Door meer directe financiering aan zuidelijke organisaties investeren we in eigen kracht. Dat vraagt om extra inzet van onze ambassades en onze maatschappelijke organisaties ter plekke’.

In het conceptprogramma van de Partij voor de dieren staat:
(p. 83) ‘Er komen strengere onafhankelijkheidseisen bij het instellen van bijzondere leerstoelen die gefinancierd worden door bedrijfsleven of maatschappelijke organisaties en stichtingen’. En op dezelfde pagina: ‘Er komen mogelijkheden voor het verzamelen van studiepunten met vrijwilligerswerk’.

En op (p. 46) ‘De sollicitatieplicht voor 60-plussers wordt afgeschaft en daarvoor in de plaats kan er vrijwilligerswerk, kinderopvang of mantelzorg worden verricht’.

In het programma van de SGP staat onder andere:
‘De fiscale giftenaftrek is een belangrijk instrument voor het stimuleren van vrijgevigheid en liefdadigheid. Op die manier kunnen waardevolle initiatieven in de samenleving worden mogelijk gemaakt. Om dit te stimuleren moet een multiplier van 1,25 in de giftenaftrek ingevoerd worden. Dit versterkt de vrijgevigheid. Deze multiplier geldt voor giften aan noodhulp, ontwikkelingshulp en kerken’.

Daarnaast nog dit:
(p. 28): ‘Mantelzorgers en vrijwilligers hebben een groot aandeel in de zorg voor chronisch zieken, mensen met een beperking en ouderen. Zij moeten hiervoor geen fiscale afstraffing krijgen, maar verdienen juist waardering en beloning. De SGP wil in ieder geval een gemeentelijke stimuleringsregeling voor structurele ondersteuning van álle vrijwillige inzet’.
(p. 83): ‘In alle gemeenten zouden erkende vrijwilligersorganisaties, zoals schuldhulpmaatje, voor schuldhulpverlening moeten zijn die zorgen voor coördinatie en deskundigheidsbevordering’.

In het programma van 50Plus (p. 4) staat: ‘Vrijwilligers verdienen maatschappelijke waardering en ondersteuning, maar de inzet van vrijwilligers mag niet leiden tot banenverlies/verdringing. Vrijwilligersvergoedingen blijven tot een maximumbedrag onbelast. Geen onnodige regelgeving voor vrijwilligers en vrijwilligerswerk. Verklaring omtrent gedrag (VOG) ten behoeve van vrijwilligerswerk is gratis aan te vragen'.

In het programma van de VVD (p. 31) staat: ‘Dankzij de Geefwet kunnen Nederlanders zelf investeren in de cultuur die zij belangrijk vinden’. De afgelopen jaren is Nederlandse cultuur toegankelijker gemaakt. We willen deze lijn doortrekken en verder investeren om cultuur voor een breder publiek toegankelijk te maken. De komende jaren zetten we in op: Betere regionale spreiding in de toewijzing van cultuursubsidies. Meer middelen voor het behoud en de ontwikkeling van volkscultuur in het Cultuurparticipatiefonds. Ook kunnen makers van populaire cultuur zoals musicals, meer gebruikmaken van rijkssubsidies. Meer tentoonstellen van kunst door lagere drempels om kunstwerken uit depots via bruikleen in andere musea te laten zien. Verruiming van de Geefwet waardoor het aantrekkelijker wordt om culturele ondernemers te ondersteunen’.

Natuurlijk geven wij geen stemadvies, maar ook op het gebied van filantropie valt er iets te kiezen bij de verkiezingen van 2021. Op dit moment is het helaas nog niet helemaal duidelijk wat de exacte standpunten van de verschillende partijen op dit vlak zijn. Het is daarom te hopen dat meer partijen vóór de verkiezingen nog zullen aangeven wat hun visie is op het bevorderen van het filantropisch geefklimaat in Nederland.

Bent u benieuwd naar de standpunten van de verschillende politieke partijen over andere onderwerpen? Lees dan ook het blog van Hanneke Kroonenberg Verkiezingen 2021: wat zijn de gevolgen voor box 3?

Geschreven naar de stand van zaken op 5 januari 2021.