‘Mensen missen de schilderijen van Vincent’

  1. Inspiratie
  2. Vermogensregie
  3. 2020
  4. ‘Mensen missen de schilderijen van Vincent’
Emily Gordenker - Van Gogh Museum - Foto Frank van der Burg

‘Mensen missen de schilderijen van Vincent’

interview
03 juni 2020
Emilie Gordenker begon 1 februari 2020 als nieuwe directeur van het Van Gogh Museum – en zes weken later ging het vanwege de coronacrisis dicht. Hoe is het om directeur te zijn van een leeg museum? En wat gaat het Van Gogh doen nu de deuren voorzichtig weer open mogen? ‘Ons werk is bezoekers ontvangen en de kunstwerken aan zoveel mogelijk mensen tonen. De reacties op onze sociale-media-actie maken nog beter zichtbaar hoeveel de werken van Van Gogh voor mensen betekenen.’
Met een aantal collega’s keek Emilie Gordenker op donderdag 12 maart naar de persconferentie. Alle musea moesten direct sluiten. ‘We verwachtten al dat er maatregelen getroffen zouden worden, maar dit was wel heel plotseling en ingrijpend.’ En toen? ‘De eerste twee weken: alle hens aan dek. Iedereen moest thuis kunnen werken, dat is in sneltreinvaart opgepakt.’ Daarna ontstond een nieuw evenwicht, waarin we alle lopende projecten tegen het licht hielden. Wat kon doorgaan, wat moest wachten? ‘Kunnen we lopende tentoonstellingen verlengen? 

De eerste twee weken: alle hens aan dek

Vergis je niet, in de voorbereiding van een tentoonstelling zit drie jaar werk, dat kun je niet op het laatste nippertje aanpassen. Grote projecten, zoals een verbouwing, hebben we even stop gezet. Andere projecten kregen juist voorrang, zoals onze focus op interne communicatie. In de eerste weken had ik met bijna alle collega’s gesproken. Fijn om persoonlijk kennis te kunnen maken en bovendien zijn die gesprekken heel waardevol gebleken om te horen wat er speelt in het museum en wat beter kan. Interne communicatie werd genoemd als verbeterpunt. Misschien ook logisch, het museum heeft een grote groei doorgemaakt en dan kun je in alle drukte de aandacht voor interne communicatie verliezen. Daar zijn we tijdens de sluiting meteen mee aan de slag gegaan.’

Baantjesmarkt 

Kantoormedewerkers konden vanaf hun thuiswerkplek doorgaan met hun werk, met de nodige obstakels. Maar niet iedereen kan zijn werk thuis doen. Het werk van medewerkers van de bezoekservice, suppoosten, gastheren en -vrouwen viel in één klap weg. ‘Hoe houden we iedereen aangehaakt? We hebben vlogs gemaakt zodat iedereen binnen het bedrijf kan zien wat er gebeurt. Ik heb bijvoorbeeld een video gemaakt over wat ik zoal doe op een dag, een andere medewerker is met de camera door het museum gaan lopen. En onze “baantjesmarkt” is een succes: een overzicht van klussen waar we hulp bij kunnen gebruiken van collega’s, zoals het testen van de webprogramma’s. Daar werd gretig op ingeschreven, medewerkers vonden het fijn om bij te kunnen dragen.’

Internationale reputatie

De programmering moest ook onder de loep. Gelukkig kon, na een hoop regelwerk, de huidige tentoonstelling In the Picture worden verlengd tot 30 augustus. De volgende expositie Je liefhebbende Vincent draait om de briefwisseling van Vincent met zijn broer, familie en vrienden, die het museum zelf in depot heeft. ‘Ons museum heeft een internationale reputatie als toonaangevend kennisinstituut, en zodoende zijn de samenwerkingen met andere musea erg belangrijk. Dat is nu lastig, en ik verwacht dat dat nog wel even zo blijft. Ik heb regelmatig contact met mijn collega-directeuren in binnen- en buitenland, we zoeken voortdurend naar manieren om elkaar te helpen.

Ook fijn dat ik net voor de lock down nog aan tafel zat met Karl Guha, bestuursvoorzitter van onze hoofdpartner Van Lanschot Kempen. Een eerste contact via videobellen is toch lastiger, ik ben blij dat we elkaar persoonlijk hebben gesproken. We kijken ernaar uit om alle klanten van Van Lanschot Kempen straks weer in het museum te mogen ontvangen. Zodat we kunnen doen waar we samen zo goed in zijn: kunst en cultuur toegankelijk maken voor een breed publiek.’

Vaste looproute of vrij ronddwalen?

Onlangs werd bekend dat het museum op 1 juni weer open kon. Met minder bezoekers en maatregelen om de gewenste afstand van anderhalve meter te waarborgen, maar toch: open. ‘We merkten dat de deur op slot draaien makkelijker is dan ‘m weer openen. Elk aspect van het museum moeten we onder de loep nemen. Gelukkig werken we met online kaartverkoop, dat scheelt. 

Emilie Gordenker heropent het museum op 1 juni
Heropening Van Gogh Museum 1 juni 2020 foto Tomek Dersu Aaron
Foto: Tomek Dersu Aaron

Over andere aspecten moesten we langer nadenken. Gaan we een vaste looproute maken of laten we mensen vrij door het museum dwalen? Hoe gaan we voorkomen dat het op bepaalde hotspots, zoals voor de Zonnebloemen en de Amandelbloesem, toch te druk wordt? Welke maatregelen gaan we nemen en in hoeverre kunnen we erop vertrouwen dat bezoekers zelf hun verantwoordelijkheid nemen? Suppoosten krijgen daar een grotere rol in en de kennis van ervaren medewerkers over bezoekersstromen komt heel goed van pas.’

Vincent te leen

Digitale projecten kregen de afgelopen weken voorrang. Een rondje klikken op de website van het museum is een museumbezoek op zich. De site biedt achtergrondinformatie bij de beroemdste werken van Vincent en een overzicht van alle brieven en foto’s. De nieuwe Van Gogh Podcast is de afgelopen weken in populariteit omhoog geschoten. Gordenker: ‘Ik ben al jaren helemaal gek op podcasts! In onze podcast vertellen muzikanten, acteurs en kunstenaars wat hun favoriete citaat is uit een brief van Van Gogh, en waarom. Dan ga je in een gesprek snel de diepte in, mooi om te horen. En het toont hoe rijk die brieven zijn.’ 

Denk aan de impact van cultuur op het toerisme en de levendigheid van de stad en aan onze rol als werkgever

Ook een bijzondere actie op sociale media heeft veel bereik: als mensen vertellen welk werk van Van Gogh ze missen, dan krijgen ze een hoogwaardige 3D-repro te leen. ‘Die actie is een succes, met in korte tijd honderden aanmeldingen. Ik lees in de reacties ook welke band mensen hebben met de schilderijen, en dat is indrukwekkend. Mensen blijken de schilderijen van Vincent van Gogh echt te missen. Dat hij zoveel mensen weet te raken en ontroeren, maakt zijn werk bijzonder.’

Ondernemend museum

De nieuwe activiteiten van de afgelopen tijd onderstrepen voor Gordenker nog een keer dat het Van Gogh Museum het meest ondernemende museum van Nederland is. ‘We zijn niet afhankelijk van subsidie. Maar als we minder entreekaarten verkopen, valt een groot deel van de inkomsten weg. We moeten oppassen dat onze reserves niet keihard teruglopen.’ Als een van de beroemdste Nederlandse musea ontvangt het museum jaarlijks veel toeristen, ook uit eigen land. 
Entreelhal museum
Buitenkant Van Gogh Museum - foto Jan Kees Steenman
Foto: Jan Kees Steenman
Het aandeel binnenlandse bezoekers moet de komende tijd echter omhoog om te overleven. De toekomst wordt spannend, voorziet Gordenker. ‘De culturele sector heeft een harde klap gekregen. We moeten de economische waarde van cultuur vooral niet onderschatten. Denk maar aan de impact op het toerisme en de levendigheid van de stad, maar ook onze rol als werkgever. Bovendien: kunst is de verbindende factor die de samenleving nu hard nodig heeft. Bezinning, troost, diepgang: daar is kunst voor.’

Emilie Gordenker (1965)

Werkte na haar promotie als kunsthistorica voor het Metropolitan Museum of Art en bij de Frick Collection, beide in New York. Van januari 2008 tot en met december 2019 was ze directeur van het Mauritshuis in Den Haag, in februari 2020 volgde ze Axel Rüger op als directeur van het Van Gogh Museum. 

Foto Emilie Gordenker boven: Frank van der Burg
Auth platform tracking pixel Login page tracking pixel