Waarom ontregelt corona wel en klimaat niet?

Ruud van de Ven - Van Lanschot
Ruud van de Ven
Wealth manager Verenigingen & Stichtingen
  1. Inspiratie
  2. Ons cultureel en maatschappelijk vermogen
  3. Waarom ontregelt corona wel en klimaat niet?
blog
02 juni 2021

Waarom ontregelt corona wel en klimaat niet?

Met deze titel probeer ik niet de vraag te stellen of de huidige coronacrisis iets te maken heeft met de klimaatcrisis. Beide hebben in ieder geval te maken met de manier waarop de mens met de aarde omgaat. Wat mij meer bezighoudt, is waarom wij door het coronavirus wél bereid zijn ons gedrag drastisch te veranderen (alhoewel steeds minder), maar door de klimaatverandering niet. En wat we hieruit kunnen leren voor de toekomst.
Duiker

Eerst nog even kort over de manier waarop we het coronavirus proberen te bedwingen. Wat mij positief verbaast, is de snelheid en de omvang waarmee landen maatregelen hebben genomen in de vorm van lockdowns en zelfs avondklokken. Iedereen (burgers, instellingen en bedrijven) was zich bewust van de ernst van de situatie en hield zich aanvankelijk goed aan deze lockdowns. 

Farmaceutische bedrijven hebben gezamenlijk in snel tempo vaccins ontwikkeld, die het coronavirus moeten bestrijden. Dit alles gestuurd door de hoop of de overtuiging dat we daarna zo snel mogelijk weer terug kunnen naar het oude normaal. Wellicht ook gemotiveerd door trieste persoonlijke drama’s in de nabije omgeving, was iedereen onder die voorwaarde bereid zijn gedrag tijdelijk aan te passen. Maar nu het virus hardnekkiger blijkt en het meer een marathon dan een korte sprint lijkt te worden, kalft ook de bereidheid af om vol te houden en daalt de eensgezindheid.

Positieve bijvangst van de lockdowns is wel dat de opwarming van de aarde een korte adempauze heeft gekregen

De meeste mensen deugen

De conclusie kan niet anders zijn dan dat, als het erop aankomt, wij ons meer gedragen op basis van Darwin’s 'survival of the fittest' of misschien treffender 'Ieder voor zich en God voor ons allen'. Ik weet dat ik hiermee een aantal groepen (zorgpersoneel, politie en buitengewoon opsporingsambtenaren) tekortdoe, sorry.

Ik ben het eens met schrijver Rutger Bregman dat de meeste mensen deugen, maar ook dat de omstandigheden ons soms verleiden tot 'fout' gedrag. Eigenbelang domineert dan het gemeenschappelijk belang. Met name wanneer het gaat om het moeten loslaten van verworven bezittingen en rechten. Met als gevolg dat de ongelijkheid (in de wereld) nog groter wordt. Laten we in ieder geval hopen dat de vaccins ons in de loop van dit jaar voldoende ruimte geven om elkaar weer te mogen ontmoeten. Maar de vraag is of we als mensheid voldoende geleerd hebben en bereid zijn zodanig te veranderen om herhaling van soortgelijke pandemieën te voorkomen.

Positieve bijvangst van de wereldwijde lockdowns is wel dat de opwarming van de aarde een korte adempauze heeft gekregen in de vorm van een lagere CO2-uitstoot van circa 7%. Dit is overigens het percentage waarmee de CO2 jaarlijks(!) moet dalen om uiteindelijk op de gewenste 0% uit te komen in 2050 volgens het klimaatakkoord van Parijs. Dit zet mij wel aan het denken: alleen wanneer we jaarlijks eenzelfde verlaging in de CO2-uitstoot realiseren, blijven we binnen het twee graden Celsius-raamwerk.

Het moge duidelijk zijn dat we dit niet gaan realiseren zonder een drastische aanpassing van onze levenswijze en technologische innovaties.

Bij roken blijkt al dat consumenten niet erg rationeel zijn als het op kosten aankomt

Gedrag

Dat de mens een gewoontedier is, is vorig jaar wel gebleken. Dus hoe gaan we ons gedrag aanpassen? Inzicht in de impact van ons individuele gedrag zou al meer bewustwording creëren. Hoeveel aardbollen hebben we nodig als iedereen een hoog welvaartsniveau zou nastreven? Dat ligt voor de gemiddelde Nederlander op ongeveer 3,5 aardbol. Hoe schokkend dit getal ook is, hier gaat natuurlijk weinig urgentie en dwang van uit. Het 'redden van de aarde' blijkt voor het merendeel van de mensen en bedrijven te abstract en te ver van hun bed. 

Dus dan maar via het prijsmechanisme? Blijft men kiezen om het vliegtuig te nemen voor een stedentripje als de prijs circa twee tot drie keer hoger ligt? Bij roken blijkt al dat consumenten niet erg rationeel zijn. En de directe koppeling met de werkelijke kosten is bij roken veel sterker dan bij vliegen of andere vormen van CO2-verhogende consumptie. True price-initiatieven waarmee alle werkelijke kosten inzichtelijk worden gemaakt, zouden al helpen aan bewustwording van de werkelijke impact van onze keuzes.

Dus inzicht in je eigen impact en hogere werkelijke kosten zijn blijkbaar niet voldoende wanneer dat niet van hogerhand wordt afgedwongen. Maar in de westerse (democratische) wereld – waar toch de grootste bijdrage in CO2-reductie vandaan moet komen – lijkt een harde (hogere) hand bij voorbaat kansloos (zie gele-hesjes-reactie in Frankrijk).

Mijn overtuiging is dat vooral een positief verhaal mensen kan overtuigen. Dus naast een werkelijke prijs (hieraan ontkomen we niet), vooral ook laten zien wat de positieve kanten zijn van gedrag(sverandering). Alleen CO2-reductie is dan te dun. 

SDG’s

Ik heb hoge verwachtingen van de Sustainable Development Goals (SDG’s). Ik word blij van het beeldmerk van de zeventien symbolen, die stuk voor stuk positief zijn en waar je niet tegen kunt zijn. Hoewel de SDG’s aanvankelijk bedoeld zijn voor overheden, blijken ze ook zeer goed toepasbaar voor organisaties, zoals bedrijven en stichtingen en concrete projecten.

Social development goals Verenigde Naties

Daarnaast dwingen we onszelf door de SDG’s verder te kijken dan het financiële denkraam voor de korte termijn. Hoewel eenduidigheid en taxonomie van de SDG’s nog verbetering behoeven, zijn er steeds meer organisaties die voor zichzelf bepalen welke SDG’s voor hen belangrijk zijn, hoe ze hierop scoren en hoe ze hun bijdrage hieraan kunnen verbeteren. Op deze manier kan elke organisatie bepalen wat zijn license to operate is en hoe zij kan bijdragen aan een betere wereld. Dat kan door veel breder te kijken dan alleen naar financiële kengetallen. Idealiter verschuift de aandacht van financiële focus op de korte termijn naar SDG-focus op de lange termijn, van (winst)groeimaximalisatie op de korte termijn naar breed gedefinieerde waardecreatie op de lange termijn.

Het is mijn overtuiging dat bedrijven die hier hoog op scoren, laten zien dat ze houdbaar (=duurzaam) voor de toekomst zijn en voor de wereld als geheel een positieve bijdrage leveren, en uiteindelijk dus overleven en ook het gevraagde financiële rendement leveren. 

Als je goed scoort op SDG's, volgt het rendement uiteindelijk wel

Leefbare wereld

Als wealth manager vervult Van Lanschot Kempen hierbij een cruciale rol. Wij verbinden geldvrager met geldaanbieder of misschien wel beter gezegd, impactaanbieder met impactvrager. Maar dan moeten we wereldwijd af van het alleen maar denken in termen van (korte termijn) euro’s of dollars. Hoe mooi zou het zijn als een bedrijf overgaat van financiële rapportages naar SDG-rapportages in de wetenschap dat wanneer je goed scoort op de SDG’s, je werkelijk waarde toevoegt aan de wereld en dat het financiële rendement uiteindelijk wel volgt.

Juist banken en geldaanbieders (bijvoorbeeld pensioenfondsen) hebben de middelen en macht om dit af te dwingen, daarbij geholpen door overheden en autoriteiten. Want op sommige plaatsen zal de vrije marktmacht moeten worden ingeperkt, om te zorgen dat de stem van de zwakkeren wordt gehoord. Daarbij zullen we, zoals gezegd, sommige verworvenheden moeten loslaten. Maar dat alles is voor het grotere goed: een leefbare wereld, nu en in de toekomst, voor onszelf en voor anderen. Op deze manier kan eigenbelang aan maatschappelijk belang worden gekoppeld, niet alleen voor vandaag maar juist voor de wereld van morgen. 

Auth platform tracking pixel Login page tracking pixel