Nationale Monumentenorganisatie: ‘Verhalen zijn de beschermengelen van monumenten’
In Sint-Petersburg was lange tijd geen monumentenbeheer, las NMo-voorzitter Marlo Reeders in In Europa, de bestseller van Geert Mak. ‘Er was geen geld om te slopen en nieuw te bouwen, maar ook niet om oude gebouwen te onderhouden. Loop je nu door Sint-Petersburg, dan zie je prachtige monumenten die bewaard zijn gebleven, juist door die periode. Dus in principe kan een land best een tijd zonder monumentenzorg, maar we hopen eigenlijk dat onderhoud van onze monumenten door goede samenwerkingen tussen verschillende partijen zo goed is, dat je hopelijk nooit hoeft te restaureren.’
Gelukkig hebben we in Nederland veel organisaties die voor monumenten zorgen, zoals Hendrick de Keyser, Natuurmonumenten en Boei. De Nationale Monumentenorganisatie (NMo) verbindt die organisaties met eigenaren en beheerders van monumenten. ‘Zij delen kennis over monumentenbeheer en restauraties met elkaar en weten precies welke uitdagingen op je pad komen als je een monument bezit,’ aldus Reeders.
In het hart gesloten
Wanneer is een gebouw nou eigenlijk een monument? Officiële Rijksmonumenten worden aangewezen door het ministerie van Onderwijs, Cultuur en Wetenschap. ‘Dat stelt vast of het gebouw van nationaal belang is en een grote cultuurhistorische waarde vertegenwoordigt. Is het een rijksmonument, dan is het beschermd. Dan mag het bijvoorbeeld niet ingrijpend worden verbouwd.’
Wil je een monument beschermen? Bezoek het dan!
Maar Reeders kijkt ook op een andere manier naar monumenten. ‘Als een gebouw een verhaal vertelt, kun je het ook een monument noemen. Een gebouw kan een monument zijn omdat je het in je hart hebt gesloten. Die verhalen geven monumenten een gelaagdheid. En ze zorgen voor draagvlak voor monumentenbeheer, want als je een relatie hebt met een monument, wil je je inzetten om dat monument te behouden. Verhalen zijn eigenlijk de beschermengelen van monumenten.'
Magisch moment
Het havengebouw in Amsterdam, ontworpen door Dudok, is voor Reeders zo’n monument met een persoonlijk verhaal. ‘Mijn vader hield daar kantoor, heel hoog, op een hoek. Toen ik op de middelbare school zat, bezocht ik hem af en toe op zijn werk. Ik liep honderden meters bij hem vandaan op de Prins Hendrikkade en ik keek naar dat gebouw en ik zag hem, en hij zag mij. En we zwaaiden naar elkaar. Dat vond ik zo’n magisch moment, dat ik daar onmiddellijk aan denk als ik dat gebouw zie.’
Om de verhalen bij monumenten tastbaar te maken, werkt de Nationale Monumentenorganisatie aan een groot digitaal project waarbij de informatie over monumenten openbaar wordt gemaakt, zodat die informatie kan worden verrijkt. ‘Wij willen het rijksmonumentenregister koppelen aan ons monumentenportaal, zodat iedereen kan kijken naar de bouwkundige informatie over de monumenten. En daar willen we de verhalen van mensen aan koppelen. Niet alleen herinneringen, maar ook oude foto’s en filmpjes, verbinden we aan individuele monumenten. Het resultaat is een enorme rijkdom aan verhalen.’
Klimaatverandering is dreiging
Het afgelopen jaar was ook voor monumenten in Nederland niet gemakkelijk. Door de coronamaatregelen konden monumenten geen bezoekers ontvangen en ook de vrijwilligers moesten thuisblijven. ‘Sommige monumenten zijn afhankelijk van het vakantieseizoen, van april tot september. Nu we nog met een staartje van Covid te maken hebben, moeten we afwachten wat er gebeurt met de bezoekersaantallen.’
Monumenten leren ons veel over duurzaamheid
En daar kwam het extreme weer van augustus nog bij. ‘Als je ziet wat er in Limburg is gebeurd, begrijp je hoe gevaarlijk hoog water kan zijn voor monumenten. Maar ook de droogte en de bodemdaling en verzakkingen die daarmee samenhangen, vormen een bedreiging.'
'Verduurzaming van onze monumenten is aan de ene kant een opgave, want als je een monument beheert, wil je niet meteen de allernieuwste technologie inzetten. Zonnepanelen zijn bijvoorbeeld een heikele kwestie. Aan de andere kant kun je ook leren van monumenten als je denkt aan duurzaamheid. Niet voor niets hebben monumenten heel dikke muren: in de zomer is het lekker koel binnen, en in de winter blijft het warm.’
Foto Marlo Reeders: Mabel Cohen Stuart
Luister naar ‘Goed Doen’, de podcast met Marlo Reeders
Bezoek een monument
Ook interessant voor u
