Dat het winterweer een belangrijke economische parameter wordt, illustreert de onzekerheid.

In het kort:

• Industriële productie Europa daalt door hoge energieprijs
• Een mogelijk prijsplafond heeft niet alleen voordelen
• Meer dan in Europa komt de Amerikaanse inflatie door een goed draaiende economie

De Europese aandelenmarkt reageerde afgelopen vrijdag verrassend positief op de renteverhoging en strenge taal van de Europese Centrale Bank (ECB): de Europe Stoxx 600 schreef 1,6% bij.

Voor sommige sectoren is de sprong in de koersen begrijpelijk. Denk aan de banksector. Die krijgt weer rente uitbetaald op het geld dat ze bij de centrale bank parkeert.

Dat cyclische sectoren de week eveneens positief afsloten, is dan weer verwonderlijker. Oké, in de aandelenkoersen is vaak best al wat voorzichtigheid ‘ingeprijsd’, maar we wezen eerder al op de stelselmatig neerwaartse herzieningen door bedrijven van hun groeiverwachtingen. Die bovendien met meer dan gemiddelde onzekerheid omgeven zijn. Dat het weer komende winter wellicht de belangrijkste economische parameter wordt, illustreert dat frappant. Zolang die onzekerheid aanhoudt, bekijken we beursdagen zoals die van afgelopen vrijdag dan ook met terughoudendheid.

Europese haviksveren

Net als de Amerikaanse centrale bank tooit de ECB zich in haviksveren. Het verbale opstapje dat ECB-bestuurder Schnabel onlangs in Jackson Hole (Wyoming) gaf, waar zij beklemtoonde dat forse renteverhogingen nodig zijn, mondde vorige week uit in een historische rentestap van 75 basispunten. En dat, terwijl de hoge inflatie in grote mate het gevolg is van energieprijzen en niet van een oververhitte economie. Integendeel, het regent neerwaartse aanpassingen van de groeiverwachtingen.

Inflatieverwachtingen hangen in sterke mate af van de energieprijzen

De historische renteverhoging zal bovendien vervolgstappen krijgen. Wellicht ergens tot in de lente van 2023. Tenminste, als in de tussentijd de economische temperatuur zich niet al te diep onder het vriespunt nestelt, samen met de temperatuur in de huiskamer. In zo’n scenario is het nog maar afwachten of de ECB zijn stoere taal over inflatiebestrijding niet alsnog tempert. Op dit moment is daar echter geen sprake van. De ECB lijkt vastbesloten.

De centrale bankiers kijken vooral met argusogen naar de inflatieverwachtingen van burgers en ondernemingen. Al te hoge verwachtingen dreigen immers een zelfversterkende spiraal op gang te brengen. Op hun beurt hangen die verwachtingen vanzelfsprekend in belangrijke mate af van de energieprijzen.  

Prijsplafond voor gas

In die context was de bijeenkomst van de Europese energieministers afgelopen vrijdag minstens zo relevant als het ECB-besluit. 

Zij vragen aan de Europese Commissie om een prijsplafond op gas uit te werken. Dat klinkt aantrekkelijk, maar heeft best wel wat haken en ogen. De uiteindelijke prijs dreigt tegen zo’n plafond te blijven aanschuren, zelfs als dat op enig moment niet langer nodig is. De maximale prijs moet daarnaast voldoende hoog zijn om leveringszekerheid te garanderen. Tot slot dreigt zo’n prijsplafond de prikkels voor energiebesparing en investeringen in de energietransitie gedeeltelijk weg te nemen.

Maximale energieprijs moet hoog genoeg zijn om leveringszekerheid te garanderen

Hoe dan ook, op energiemarkten koelen de prijzen al een aantal dagen af. De Europese gasprijs zit momenteel 40% onder zijn niveau van eind augustus.  Wellicht speelt de anticipatie op politiek ingrijpen hier een rol. Aangevuld met de verslechterende economische vooruitzichten. Behalve de Europese gasprijs zetten die ook de olieprijs onder druk.

Federal Reserve houdt koers

In de VS zal de druk op de olieprijs snel impact krijgen op de inflatiecijfers. Aan de pomp betalen Amerikanen nu al bijna de helft minder dan twee maanden terug.

Morgen krijgen we de Amerikaanse inflatie over de maand augustus. Maand op maand verwachten we een klein minnetje. Ook al omdat de prijsdruk door de gespannen aanvoerketens begint af te nemen.

Toch zal dit de Federal Reserve (Fed), de Amerikaanse centrale bank, niet van gedachten doen veranderen. Meer dan in Europa is de Amerikaanse inflatie immers het gevolg van een goed draaiende economie. Dit is deels een uitvloeisel van de massale overheidssteun tijdens de pandemie. Zo zal deze week naar verwachting blijken dat de kleinhandelsverkopen in augustus goed op peil bleven. Ondanks het matige consumentenvertrouwen. Vrijdag krijgen we dat vertrouwenscijfer voor de maand september. Lagere brandstofprijzen kunnen hier voor enige heropleving hebben gezorgd.

De Fed zal zijn rente-ingrepen alleen temperen als een ruim gamma aan parameters op een vertraging van de economie duidt. Bijvoorbeeld een minder krappe arbeidsmarkt. Of afbrokkelende inflatieverwachtingen van consumenten. Dat cijfer krijgen we in het kielzog van bovenvermeld consumentenvertrouwen.

Lagere brandstofprijzen kunnen in de VS het consumentenvertrouwen stuwen

Voor het overige zijn er de komende dagen nieuwe cijfers over de Europese en Amerikaanse  industriële productie.

We weten al dat door de hoge energieprijzen in juli de Duitse, Spaanse en Franse productie terugviel. Zodat een negatief cijfer op Europees niveau in de sterren geschreven staat. Voor de VS daarentegen, wijst de recente ISM Manufacturing op een beter resultaat.

Verlaagt China opnieuw de rente?

In China is het uitkijken of de centrale bank (PBOC) met een nieuwe renteverlaging komt. De economische data blijven zwak en het zero-Covid-beleid is weer aangescherpt. Chengdu, een stad van 21 miljoen mensen, is in lockdown. Tegelijkertijd ligt de inflatie op slechts 2,5%. Wat de PBOC ruimte zou moeten geven om de rente inderdaad weer wat lager te zetten. Het dilemma voor de centrale bankiers vormen echter de Chinese schuldenberg en de problemen in de vastgoedsector. Die bestrijd je niet met een lagere rente.

Toch gaan we ervan uit dat er op enig moment nieuwe monetaire versoepelingen komen. Nu uit de exportcijfers blijkt dat de internationale vraag afneemt, wordt het voor China des te belangrijker dat de interne groeidynamiek een tandje hoger gaat. De belangrijkste maatregel om dat te realiseren blijft een versoepeling van het zero-Covid-beleid. Maar dat ligt politiek gevoelig. Vandaar dat er ongetwijfeld verdere monetaire en fiscale stimuli komen. In hoeverre die vruchten zullen afwerpen, is echter de vraag.

Luc Aben is hoofdeconoom bij Van Lanschot