Luc Aben verwacht herstel van economie volgens V-W-patroon

‘Opveren’ van de economie in het derde kwartaal niet verwarren met ‘herstel’ van de economie.

En verder:

• Economen voorzien 3 herstelscenario's voor economie: V, W of √
• Beleggers blijven rekenen op steun van centrale banken voor economie
• Steun van Amerikaanse overheid noodzakelijk om consumptie op peil te houden

Een eerste voorzichtige conclusie bij de derdekwartaalcijfers van ondernemingen is dat de afgelopen drie maanden beter verliepen dan verwacht. Bijna 80% van de bedrijfsresultaten klopt de verwachtingen van analisten. Hiermee zijn de micro-cijfers op bedrijfsniveau een weerspiegeling van de macro-cijfers op het niveau van de gehele economie.

Economische cijfers schetsen - vooral in de maanden juli en augustus - een V-achtig herstel. Deze week verwachten we de eerste inschattingen van de economische groei in het derde kwartaal in de Verenigde Staten en de eurozone. Die zullen een forse opvering laten zien. Met positieve getallen in een orde van grootte die we pre-corona onmogelijk achtten. Net zoals dat in het tweede kwartaal het geval was in negatieve zin.

V, W of √

Toch mogen we ‘opvering’ van de economie niet verwarren met ‘herstel’ van de economie. We kwamen in derde kwartaal uit een lockdown. Het is dan logisch dat bij de heropening van gesloten sectoren de cijfers fors in de plus staan. Maar onderliggend is er nog een lange weg af te leggen naar een economisch niveau van voor de coronacrisis. Hoe die weg verloopt blijft met onzekerheid omgeven. Zeker nu Covid-19 in Europa weer een opflakkering laat zien.

Grosso modo rekenen met een aantal duidelijk te onderscheiden economische herstelscenario’s. Een eerste scenario is dat van een verder herstel in V-vorm, waarbij de huidige tweede besmettingsgolf snel onder controle komt en er snel een vaccin is. Met als resultaat dat eind 2021 de economie alweer iets groter is dan eind 2019.

Een tweede scenario sluit meer aan bij wat we eerder als een W-scenario bestempelden. In de wintermaanden krijgt de economie een nieuwe terugval door diepgaande beperkende coronamaatregelen en om dan vanaf de lente weer op te krabbelen.

In een laatste √-scenario (het wortelteken) is een verdergaand economisch herstel nog lang niet in zicht. We blijven nog geruime tijd aanmodderen in een 90% tot 95%-economie, omdat het Covid-19-virus maar niet onder controle komt (een economie waarbij de mensen op anderhalve meter afstand van elkaar werken en de output (bbp) met 5-10 procent daalt). Na het V-vorming herstel in de afgelopen maanden valt het momentum helemaal stil en groeit de economie niet langer meer. Het symbool dat hier het dichtst bij aansluit is dat van een wortelteken.

Economisch herstel tussen V en W

De meeste economen gaan uit van een economisch herstel dat ergens tussen het V- en W-scenario zit. Wij sluiten ons daar bij aan. Te veel landen moeten fors ingrijpen in het dagelijkse leven om corona te bestrijden. Dat zet delen van de economie opnieuw stil wat de economische opleving in de afgelopen maanden dwarsboomt. De rechte herstellijn wordt onderbroken, geen voortgezette V dus.

Anderzijds hebben de afgelopen maanden geleerd dat corona-ingrepen wel degelijk de economische groeicurve kunnen ombuigen, zodanig dat het herstel vertraging oploopt. Maar als er weer meer controle over het virus is, met uiteindelijk ook een vaccin, dan kan de economie haar herstel verder doorzetten. Monetaire en fiscale beleidsmakers zullen dan opnieuw zuurstof toedienen aan de economie. Het ‘wortelteken’ is dus te pessimistisch in onze ogen.

Macro-economische agenda

ECB heeft verschillende opties

Het is in de tussentijd belangrijk dat zowel het monetaire beleid van centrale banken als het begrotingsbeleid van overheden de economie blijven ondersteunen. Beleggers rekenen daarop. Dat werd eind vorige week weer een keer duidelijk, op een ietwat cynische wijze zelfs. Ondanks dat de Europese inkoopmanagersindex voor de dienstensector (Markit Services PMI) een forse klap kreeg en zich ruim in de krimpzone nestelde, gingen aandelenbeurzen toch omhoog. Omdat beleggers rekenen op bijkomende stappen van centrale banken. Ter nuancering moeten we er wel bij vertellen dat de Europese industrie het wél goed doet.

Donderdag wordt de Economische SentimentsIndex (ESI) van de Europese Unie voor oktober gepubliceerd. Er wordt op maandbasis een lichte teruggang van de indexstand verwacht, die vooral veroorzaakt wordt door minder activiteit in de dienstensector.

De Europese Centrale Bank (ECB) heeft verschillende opties. Ze zou ervoor kunnen opteren om het PEPP-programma (Pandemic Emergency Purchase Programme) uit te breiden. Dit aankoopprogramma voor obligaties met een omvang van 1.350 miljard euro werd opgezet bij het uitbreken van de coronacrisis. Een eventuele uitbreiding lijkt echter geen haast te hebben. Met het huidige opkooptempo is de bestaande enveloppe pas ergens halverwege 2021 leeg.

Wellicht zullen de centraal bankiers eerder het TLTRO-programma (Targeted Longer-term Refinancing Operations) onder de loep nemen. Via deze weg kunnen banken zich (zeer) goedkoop financieren en de opgehaalde middelen doorsluizen naar de kredietverlening aan ondernemingen en consumenten.

Naar verwachting zullen we dinsdag trouwens zien dat er met de kredietverlening aan bedrijven en consumenten vooralsnog weinig problemen zijn. Dan krijgen we de cijfers voor september. De ECB zou de voorwaarden voor banken nóg aantrekkelijker kunnen maken en het aantal financieringsrondes optrekken.

Komende donderdag steken de centraal bankiers de koppen bij elkaar tijdens een nieuwe beleidsvergadering. Onmiddellijke actie wordt niet verwacht, wel het plaveien van de weg naar actie in december.

Amerikaanse arbeidsmarkt compenseert lagere overheidssteun

Het monetaire beleid van centrale banken is belangrijk, maar in de huidige omstandigheden is het begrotingsbeleid van overheden nóg relevanter als steun voor de economie. Dat werkt namelijk meer direct: onmiddellijke ‘cash’ voor de ondersteuning van consumenten en ondernemingen.

In de VS was de directe steun de afgelopen maanden duidelijk te zien. Verhoogde werkloosheidssteun betekende voor veel Amerikanen zelfs een hoger inkomen dan gewoonlijk. Dat ondersteunde de consumentenbestedingen.

Zoals bekend bakkeleien Democraten en Republikeinen al wekenlang over een nieuw steunpakket voor Amerikaanse burgers. Tot nu toe zonder resultaat. De kans dat die steun er nog voor de verkiezingen volgende week komt is ondertussen gering geworden.

Vrijdag krijgen we cijfers over de persoonlijke bestedingen en inkomens van Amerikanen in september. De aangetrokken arbeidsmarkt compenseert behoorlijk de weggevallen overheidssteun. Wij verwachten dan ook dat er vooralsnog weinig aan de hand is met de bestedingen. Maar uitblijven van steun gaat onmiskenbaar op de toekomstige consumptie drukken. Daarvoor waarschuwen de Amerikaanse centrale bank Federal Reserve (Fed) en diverse economen voor. Actie is geboden.

Cijfers over de Amerikaanse orders voor duurzame goederen komen dinsdag. Het is altijd interessant om te kijken hoe het de kapitaalgoederen vergaat. Dat geeft immers een indicatie van de investeringsbereidheid bij ondernemingen. Gegeven de omstandigheden lijkt die bereidheid relatief goed te blijven. Veel beter in ieder geval dan tijdens de financiële crisis. Het is een belangrijk lichtpunt in deze onduidelijke tijden. 

Luc Aben is hoofdeconoom bij Van Lanschot.