Maarten van der Pas
eindredacteur beleggingscommunicatie

Donald Trump - de film

11 februari 2020

Het spraakmakende en ingrijpende presidentschap van Trump vraagt om een film.

Het is niet de vraag óf er een film komt over het presidentschap van Donald Trump, maar wánneer. Ik ben ervan overtuigd dat er enkele jaren nadat Trump het Witte Huis heeft verlaten een film zal draaien over zijn vier – of misschien wel acht – jaar als machtigste man van de Verenigde Staten en de wereld. Zijn presidentschap is nu al te spraakmakend en ingrijpend om niet op terug te kijken in een film.
Als filmliefhebber vind ik het boeiend om op de stoel van de scenarioschrijver en regisseur te gaan zitten en na te denken over hoe die film eruit ziet.

Genoeg verhaallijnen

Het scenario van de film over president Trump kan al geschreven worden. Sterker nog, dat schrijft zichzelf. Trump is ‘quite a character’ en zijn daden, opmerkingen en tweets bieden genoeg stof voor een fraai drama.

Er zijn veel verhaallijnen: een vastgoedtycoon die onvoorbereid de politiek ingaat, een verkiezingscampagne die onderwerp van onderzoek werd vanwege Russische inmenging, kwetsende uitspraken over politieke tegenstanders en vrouwen, ministers en adviseurs even gemakkelijk aannemen als ontslaan, verdelen en heersen en een afzettingsprocedure vanwege machtsmisbruik, en die overleven.

The economy, stupid

De film kan niet voorbijgaan aan de Amerikaanse economie en Wall Street. Want voor een president in de VS - en de kiezers - geldt: it’s the economy, stupid.

De Amerikaanse economie draait lekker. Dankzij of ondanks het beleid van de president? Eén van Trumps eerste beleidsdaden was belastingverlagingen voor consumenten en bedrijven. Die gaven de Amerikaanse economie en Amerikaanse aandelen een zet in de rug. Dat het begrotingstekort van de VS oploopt tot 5%, daar maalt niemand om. De werkloosheid is historisch laag en consumenten hebben vertrouwen en geven uit. De door Trump ontketende handelsoorlog met China heeft nu wel een negatieve impact op de economie, met name de industrie heeft er last van, maar de groei blijft voldoende hoog.

Aandelenkoersen omhoog en omlaag twitteren

Of Trump’s aanvallen op de Amerikaanse centrale bank Federal Reserve in de film komen, daarover twijfel ik. Trump deinst er niet voor terug om de president van de Fed, een instituut dat te allen tijde onafhankelijk van de regering moet opereren, te bekritiseren en zich te bemoeien met het rentebeleid. Maar dit thema is wellicht te specialistisch voor de film.

Trump drukt met zijn beleid, uitspraken en tweets een enorm stempel op de financiële markten. Meer dan zijn voorgangers. Hij twittert aandelenkoersen even makkelijk omlaag als omhoog (wel vaker omlaag zoals uit een onderzoek van Bank of America Merrill Lynch blijkt). Ook dat moet terugkomen in de film.

Geen gemakkelijke afrekening

Een film over Trump kan niet zonder kleur te bekennen. Het is president waar je mee eens bent of niet, die je mag of niet mag. Een tussenweg lijkt er bijna niet te zijn. En een film die terugkijkt op zijn presidentschap ontkomt niet aan het opmaken van de balans. Wat heeft zoveel jaar Trump de Verenigde Staten (en de wereld) opgeleverd? Is America great again?

De film wordt niet - alleen maar - een afrekening van Trump. De president wordt niet alleen als een karikatuur neergezet. Dat is te gemakkelijk. De film wordt een tijdsdocument dat onderzoekt. Ik heb daarvoor twee boeken van gerenommeerde journalisten voor ogen.

Niet alleen maar een karikatuur

Zo schreef Bob Woodward (die het Watergate-schandaal openbaarde) in zijn boek Fear dat medewerkers van Trump documenten achterhouden om te voorkomen dat de president ze tekent. De teneur is dat zij ontgoocheld zijn, geen vertrouwen hebben in de capaciteiten van hun politieke baas en/of hem zelfs belachelijk maken. Het heeft veel weg van een koning die steeds eenzamer op zijn troon zit en in een eigen wereld leeft.

Michael Lewis spreekt in zijn boek The Fifth Risk over het niet bijhouden van overheidstaken zoals het onderhouden van nutsvoorzieningen of het verzamelen van gegevens over bijvoorbeeld het weer en deze beschikbaar stellen voor het publiek. Het maakt Trump volgens Lewis niet uit of de overheid dit soort publieke taken goed vervult. Dit is voor het buitenland een veel minder zichtbaar probleem van het beleid van de president.

De inhoud van de boeken van Woodward en Lewis biedt interessante extra lagen voor de film.

Presidentenfilm

Mijn film komt in een illuster rijtje ‘presidentenfilms’. Ik heb een film voor ogen als Vice van regisseur Adam McKay of Loro van Paolo Sorrentino. Vice gaat over Dick Cheney, vice-president onder George W. Bush en waarvan wordt gezegd dat hij machtiger was dan de president zelf. De regeerperiode Bush-Cheney bepaalt tot en met vandaag de loop van de Amerikaanse en wereldgeschiedenis. Zij begonnen de war on terror. Veel landen hadden achteraf het idee dat ze door dit duo op valse gronden de oorlog tegen Irak in zijn gerommeld.

De aantrekkingskracht van een leven zonder moraal

De film van McKay portretteert Witte Huis-veteraan Cheney als een sluwe politicus. Niet voor niets heeft de titel van de film een dubbele betekenis. ‘Vice’ verwijst naar de functie van Cheney, maar het betekent ook zedelijke slechtheid, zonde, verdorvenheid.

Amerika heeft Donald Trump, maar Italië had Silvio Berlusconi. Beide heren hebben veel overeenkomsten. Loro is een portret van Berlusconi in de periode 2006-2010 als hij even niet aan de macht is. Volgens regisseur Sorrentino gaat zijn Berlusconi-film over de triomf van vulgariteit. Het ging hem om de aantrekkelijkheid van Berlusconi’s levenswijze voor veel mensen te laten zien. Het is de aantrekkingskracht van een leven zonder moraal, zonder waarheid, en uiteindelijk ook zonder schoonheid, aldus de regisseur.

Duiding van een fenomeen

Mijn film is een politieke film in die zin dat hij over de president gaat. Het is geen politieke film die (machts)structuren verandert, hooguit blootlegt. Het is geen oproep tot revolutie. Ik geloof er niet in dat een politieke film tegenwoordig nog iets kan veranderen.
Het is een film die het fenomeen Trump duidt. Het publiek zal achterblijven met die boeiende mengeling van verontwaardiging, bewondering en ontluistering. En de hoofdpersoon zelf? Die zal het wel afdoen met ‘Fake movie!’.

Maarten van der Pas is eindredacteur beleggingscommunicatie en filmliefhebber.