Voorzichtigheid is geboden bij zomaar stellen dat de rentecurve een recessie signaleert.

Het is ook nooit goed. In oktober stuurden aandelenbeleggers de koersen nog omlaag uit vrees dat de Amerikaanse obligatierente al te ver zou doorstijgen vanwege oververhitting van de economie. De afgelopen dagen was het juist de vrees voor een te láge obligatierente die de turbulenties op de aandelenbeurs voedde. De lange rente nadert immers gevaarlijk dicht de korte rente.

Mocht de lange rente op enig moment onder de korte rente duiken, wat we een situatie van ‘inverse rentecurve’ noemen, dan is dat in het verleden vaak een goede voorspeller voor een recessie gebleken. Beleggers hebben nu dus zorgen over de economische groei. Maar dat zal zo’n vaart niet lopen. 

Een al te forse afkoeling van de Amerikaanse economie is een risicofactor die we in 2019 in de gaten moeten houden. Zo dooft het stimulerende effect van de belastingverlaging van president Trump geleidelijk uit. Ook de hogere beleidsrente van de Amerikaanse centrale bank Federal Reserve (Fed) laat zich langzaam voelen. En er zijn de zorgen over het handelsconflict tussen de Verenigde Staten en China.

We moeten de angst voor een recessie relativeren

Toch moeten we de angst voor een recessie relativeren. De Amerikaanse economische cijfers blijven per saldo gewoon goed. Ze worden vooral gedragen door de consumptie. Lagere olieprijzen zullen de bestedingen de komende tijd bovendien verder ondersteunen. Vrijdag kunnen we hiervan een illustratie krijgen, want dan komen de Amerikaanse detailhandelsverkopen over de maand november naar buiten.

Ander signaal van vlakke of inverse rentecurve

Een rentecurve die invers dreigt te worden, past niet bij het actuele economische plaatje. Wellicht spelen er andere factoren mee. Factoren die ervoor zorgen dat de lange rente lager is dan ze in het verleden zou zijn geweest bij een vergelijkbaar economisch gezondheidsrapport.

De obligatieaankopen door de Fed is zo’n factor. De centrale bank breidt zijn obligatieposities niet langer uit en bouwt deze geleidelijk af. Maar de Fed is met herbelegging van aflopende obligaties voldoende aanwezig in de markt om neerwaartse druk op de obligatierente uit te oefenen. Voorzichtigheid is geboden bij zomaar stellen dat een vlakke of inverse rentecurve dezelfde ‘signaalfunctie’ voor de economie zou hebben als eerder.

Een inverse rentecurve past niet bij het actuele economische plaatje

Als we op korte termijn de zorgen over een Amerikaanse recessie moeten kaderen, moeten we dan eerder vrezen dat de Fed doorschiet met het optrekken van de (korte) beleidsrente? Dit is zonder twijfel een factor om in de gaten te houden. Maar ook hierbij lijkt het risico op dit moment niet heel groot. De afgelopen weken is het in ieder geval kleiner geworden.

Bij de Federal Reserve is de ‘assertieve toon’ over het toekomstige rentebeleid wat milder gestemd. Dat sterkt ons vertrouwen dat de Fed kort op de bal zit en waar nodig direct zal bijsturen in het monetaire beleid. En dat het niet achter de curve aansjokt en te laat ingrijpt.  Een proactief beleid iets wat financiële markten graag zien.

Er zijn voor de Fed ook redenen om minder assertief te zijn, waarvan inflatie de belangrijkste is. De inflatiecijfers geven niet de indruk dat ze op het punt staan om de hoogte in te schieten. Integendeel zelfs. Stond de Amerikaanse kerninflatie (inflatie zonder voeding en energie) in juli nog op 2,4%, in oktober was deze afgebrokkeld tot 2,1%. Woensdag krijgen we de inflatiecijfers voor november en we verwachten niet veel verandering.

ECB vaag over eerste renteverhoging

Aan onze kant van de oceaan staat donderdag de Europese Centrale Bank (ECB) weer in de schijnwerpers met een beleidsbijeenkomst. Ondanks de voortmodderende economische cijfers in Europa zal president Mario Draghi bevestigen dat de ECB vanaf januari ophoudt met het oppompen van zijn balans via de aankoop van obligaties. Niet dat de centrale bank zich volledig terugtrekt uit de markt, maar er zullen per maand niet langer méér obligaties worden gekocht dan er vervallen in de ECB-portefeuille.

Het ondernemersvertrouwen nam in de loop van dit jaar flink af

Draghi zal vaag blijven over de timing van een eerste renteverhoging door de ECB. Wat niet onlogisch is gegeven de toegenomen economische en politieke onzekerheden. Afhankelijk van het verloop van deze onzekerheden zou het zelfs zomaar kunnen dat er in 2019 helemaal geen hogere beleidsrente komt.

De economische onzekerheden worden treffend geïllustreerd door het verloop van de Markit PMI’s die via inkoopmanagers het economisch vertrouwen onder ondernemers meet. Tegenover het hoogtepunt in januari koelde dat vertrouwen in de loop van 2018 flink af. Dat vond zowel in de industrie als de dienstensector plaats.  Als we eind deze week de eerste inschatting van de vertrouwensscores in december krijgen, zullen we al tevreden zijn met een stabilisering.

Brexit-deal: je weet maar nooit

De Brexit-deal komt dinsdag ter stemming in het Britse parlement. Het lijkt er niet op dat de scheidingpapieren die premier May opstelde met de Europese Commissie het gaan halen, maar in de politiek weet je het nooit.

Hoe het bij een verwerping van de deal verder moet, is onduidelijk. Een nieuwe stemming op een later moment? Verkiezingen? Een tweede referendum? Toch een harde Brexit? Alles is mogelijk. Een lichtpuntje is in ieder geval dat de kans op een harde Brexit wat kleiner lijkt te zijn geworden. Vorige week is een amendement aangenomen dat het Britse parlement méér zeggenschap geeft bij het verdere verloop van het Brexit-proces als de deal het niet haalt. Een parlement waar een meerderheid geen ‘harde Brexit’ wil.

De reactie van financiële markten op een verwerping van de deal is moeilijk in te schatten. Zal de ontgoocheling overheersen? Of juist de hoop dat er misschien een tweede referendum komt? Wij houden het in de gaten.

Chinese geldgroei volgen

Wat betreft de Chinese economie is de agenda deze week goed gevuld. Er komen verse cijfers over de industriële productie, detailhandelsverkopen, uitstaande kredieten en geldgroei.

Met name de geldgroei in China is relevant. Als dat cijfer op enig moment versnelt, dan is dat een indicatie dat het opnieuw de goede kant uitgaat met het Chinese economische momentum. Een signaal dat de stimulerende maatregelen van de Chinese overheid in de afgelopen maanden aanslaan. Niet dat we een dergelijke versnelling al verwachten. De recentste Chinese economische cijfers zijn matig. Het duurt nu eenmaal even voordat dergelijke maatregelen hun effect laten zien. Maar toch, net als bij de Brexit-stemming geldt ook hier: je weet maar nooit.

Luc Aben is hoofdeconoom bij Van Lanschot.